Środowisko naturalne

Ukształtowanie terenu i położenie geologiczne

Gmina Rejowiec należy do pasa wyżyn południowo - polskich, a mianowicie do Pagórów Chełmskich, Subregionu Wyżyny Lubelskiej. Krajobraz jest urozmaicony, ożywiony bogatym urzeźbieniem terenu. Zróżnicowanie wysokości waha się od około 287,2 m npm w rejonie Hruszowa do około 190,0 m n.p.m. w dolinie rzeki Rejki. W centralnej części terenu gminy zlokalizowany jest Rejowiec, w obniżeniu o formie kotliny, utworzonym przez dolinę Rejki.

Gmina Rejowiec leży w obrębie lubelsko - podlaskiej części podniesienia platformy prekambryjskiej. Fundament platformy stanowią tu obok skał krystalicznych skały zmetamorfizowane i pofałdowane w prekambryjskich cyklach orogenicznych. Na tym podłożu leżą poziomo osady od kambru po dewon. Pod koniec dewonu w fazie bretońskich ruchów waryscyjskich - obszar został przebudowany, co wyraża się głównie powstaniem uskoków o przebiegu NE -SN. Utwory karbonu spoczywają na zróżnicowanym podłożu i osiągają miąższość kilkuset metrów. Sedymentacja karbonu odbywała się w płytkim zbiorniku, w którym depozycja materiału terygenicznego równoważyła obniżanie się dna. Na początku rozwoju zbiornika dochodziło do sedymentacji węglanowej na większą skalę. W westfalu zbiornik został izolowany i tworzyły się w nim osady limniczne - mułowce i iłowce. Węgiel występuje głównie w górnym namurze i westfalu. Po sedymentacji karbońskiej, a przed jurajską nastąpiło wynurzenie obszaru związane z ruchami fazy asturyjskiej. Kompleks skał paleozoicznych przykryty jest utworami jury i kredy.

Jura reprezentowana jest w postaci rozmaitych osadów węglanowych - głównie wapieni organodetrytycznych, oolitycznych i pelitycznych o miąższości od 57,2 do 76,2 m, a jej spąg położony jest na głębokościach od 557,2 m ppt do 708,5 m ppt.

Utwory kredy pokrywają cały obszar na zerodowanej powierzchni juraj­skiej. Są to skały węglanowe wykształcone w postaci opok, margli, kredy piszącej i utworów pośrednich, które występują naprzemianlegle. Utwory kredy osiągają miąższość od 471,0 do 632,0 m. Jura i kreda tworzą na Lubelszczyźnie strukturę synklinarną wyodrębnioną pod nazwą niecki brzeżnej.

Powierzchnia Gminy Rejowiec wynosi 106,26 ha a w strukturze użytkowania gruntów 63,5% obszaru zajmują użytki rolne, 26,9 % stanowią lasy i grunty leśne, zaś 9,6 % to grunty pozostałe. W strukturze użytków rolnych 0,5 % powierzchni zajmują użytki w klasie II, 29,7 w klasie III, 43,2 % w klasie IV oraz 26,6 % w klasie V i VI. Takie zróżnicowanie świadczy o tym, że gleby w Gminie Rejowiec są średniej jakości. Zmiany ustrojowe po 1990 r. przyczyniły się do szybkiej zmiany struktury gospodarstw. Według spisu rolnego w 2020 roku na terenie Gminy Rejowiec jest około 420 gospodarstw prowadzących produkcję rolniczą. Spadek opłacalności produkcji rolnej spowodował znaczne zmniejszenie liczby małych gospodarstw na rzecz gospodarstw o dużym areale gruntów. Jest to zjawisko korzystne biorąc pod uwagę możliwość zwiększenia produkcji w tych gospodarstwach, jednak skumulowanie gruntów w dużych gospodarstwach przyczyniło się do zredukowania stosowania płodozmianu, upraw w monokulturze -zboża po zbożach przy stosowaniu nawozów sztucznych i braku nawozów naturalnych a w efekcie do degradacji gleb, wzrostu ich zakwaszenia

Podłożem macierzystym dla gleb gminy Rejowiec są utwory węglanowe kredy górnej i trzeciorzędu, osady lodowcowe i wodnolodowcowe (piaski i gliny) oraz namuły i torfy. W podziale na rejony przyrodniczo-rolnicze Lubelszczyzny obszar gminy leży w rejonie terenów wyżynnych (Pagóry Chełmskie). Rejon ten cechuje skomplikowana mozaika glebowa w postaci płatów gleb wytworzonych z piasków i glin (na znacznych powierzchniach niecałkowitych nakredowych), po gleby semi i hydrogeniczne oraz rędziny kredowe. Są to głównie gleby mineralne lekkie, lokalnie czarne ziemie oraz w bezodpływowych zagłębieniach - gleby murszowo-torfowe. Zmienność glebową uzupełniają skomplikowane stosunki wodne, różnicujące dodatkowo pokrywę gleb oraz średnio nasilone zjawiska erozji (w obrębie pagórów). Są to przeważnie gleby średniej wartości.

Surowce mineralne

Gmina Rejowiec należy do przeciętnych pod względem zasobów w surowce mineralne, które nie stanowią bazy dla rozwoju przemysłu wydobywczego. Znaczenie dla gminy mają kruszywa naturalne, udokumentowane złoża piasków budowlanych występują w miejscowościach Rybie i Czechów Kąt. We wsi Aleksandria Krzywowolska zlokalizowane jest złoże kruszywa naturalnego - "Krzywowola", powierzchnia złoża -1,51 ha, zasoby -105 tyś. ton. Są to piaski o różnym uziarnieniu, ze względu na dużą zawartość pyłów mineralnych nie mogą być stosowane w stanie naturalnym jako kruszywo - możliwość taka istnieje pod warunkiem usunięcia nadmiernej ilości pyłów, np. przez płukanie. W sołectwach Elżbiecin i Czechów Kąt położone jest złoże opoki i margli kredowych "Nikodemówka" o pow. ok. 66 ha (w granicach gminy Rejowiec), powierzchnia całkowita złoża wynosi 142 ha (w gminie Rejowiec i Rejowiec Fabryczny). Opoki i margle kredowe mogą być stosowane jako surowce niepełne dla potrzeb przemysłu cementowego.

Na obszarze gminy Rejowiec prowadzono w ubiegłych latach prace poszukiwawcze za ziemią okrzemkową. Prowadzone one były w rejonie Adamowa, Elżbiecina, na wzniesieniu w lesie Kadzinek i Górze Ariańskiej (częściowo gmina Krasnystaw). Mały zasięg złóż, duża zmienność miąższości i składu chemicznego wpłynęły na ocenę negatywną tych prac.

Sieć wodna

Przez teren gminy przebiega wododział wód powierzchniowych II rzędu, dzielący obszar na zlewnię rzeki Bug i Wieprz. Głównym ciekiem wodnym jest rzeka Rejka - dopływ Wieprza. Rzeka Garka jest dopływem rzeki Uherki w zlewni Bugu. System wód powierzchniowych tworzą obok w/w cieków system rowów melioracyjnych oraz zespół stawów. Dolina Rejki ma przebieg wschód - zachód, zaś Garki i jej górnej zlewni - z południowego zachodu na północny wschód. Układ doliny Rejki tworzy naturalny korytarz, sprzyjający wymianie powietrza. W gminie znajdują się zespoły zbiorników wodnych: Biały i Czerwony Rów, stawy hodowlane - rezerwa wód i produkcja rybacka w sołectwach: Rejowiec i Zagrody.

Wody podziemne

Pod względem hydrogeologicznym gmina Rejowiec położona jest w Regionie Lubelsko - Radomskim, na styku 2 rejonów: Rejon Łęczna -Rejowiec i Rejon Chełm. Rejon Łęczna - Rejowiec charakteryzuje się występowaniem zarówno wód porowych w utworach czwartorzędu jak i wód porowo - szczelinowych w utworach górnej kredy. Pomiędzy tymi poziomami wodonośnymi istnieje kontakt hydrauliczny. Zdecydowaną większość obszaru gminy obejmuje Rejon Chełm, charakteryzujący się występowaniem wód porowo - szczelinowych w utworach kredy górnej. Według klasyfikacji "Mapy Obszarów Głównych Zbiorników Wód Pod­ziemnych wymagających szczególnej ochrony" opracowanej przez prof. A. S. Kleczkowskiego, teren gminy Rejowiec położony jest w jednym ze 180 wytypowanych w Polsce Głównych Zbiorników Wód Podziemnych (GZWP). Jest to zbiornik Nr 407 - Chełm - Zamość, w strukturze geologicznej Niecka Lubelska. Dla Rejonu Chełm - Rejowiec według powyższej klasyfikacji wydzielony został tzw. Obszar Najwyższej Ochrony (ONO) obejmujący zdecydowaną większość obszaru gminy. Jedynie południowo - zachodnie rejony położone są w Obszarze Wysokiej Ochrony (OWO). Oceniając stopień naturalnej ochrony kredowego poziomu wodonośnego od wpływu ognisk zanieczyszczeń, w którym jako kryterium przyjęto miąższość warstw izolujących, teren gminy Rejowiec charakteryzuje się generalnie dużym stopniem zagrożenia wód podziemnych - nakład warstwy wodonośnej posiada małą miąższość. (Mapa zagrożeń i ochrona wód podziemnych dla woj. chełmskiego, 1993 PG Warszawa).

Ochrona wód podziemnych wymagała będzie prowadzenia na tych obszarach ukierunkowanego gospodarowania na powierzchni. Poza obszarami szczególnej ochrony wód podziemnych ich zabezpieczenie odbywa się przez tzw. ogólną ochronę zapewnioną przestrzeganiem istniejących norm prawnych.

Na terenie gminy Rejowiec funkcjonuje 5 ujęć wód podziemnych, zaopatrujących w wodę wodociągi wiejskie. Są to: Rejowiec, Marysin, Hruszów, Aleksandria Niedziałowska i Wereszcze Duże. Ujęcia te są połączone ze sobą tworząc wspólny układ sieci wodociągowej, umożliwiający pracę w systemie niezależnym i połączonym.

Ponadto na terenie gminy istnieją ujęcia zakładowe, między innymi: Cukrowni "Rejowiec", Zakładów Drzewnychy Zawadówka, Bazy Paliw Nr 13 w Zawadówce, GS w Rejowcu, Przedsiębiorstwa Rolnego Handlowo-Usługowego Hruszów. Dla ujęć zaopatrujących wodociągi zbiorowego zaopatrzenia - zgodnie z Rozporządzeniem Ministra Ochrony Środowiska, Zasobów Naturalnych i Leśnictwa z dnia 5 listopada 1991 r. w sprawie zasad ustanawiania stref ochronnych źródeł i ujęć wody (Dz.U.Nr 116 póz. 504), wymagane jest ustanowienie stref ochronnych - ochrony bezpośredniej i pośredniej (wewnętrznej i zewnętrznej). Urząd Gminy posiada dokumentacje hydrogeologiczne i projekty techniczne zagospodarowania stref.

Na terenie gminy Rejowiec nie występuje deficyt wód podziemnych, jak również brak jest dużego zdepresjonowania wód w rejonie ujęć. Na terenie gminy nie obserwuje się także negatywnego oddziaływania Cementowni "REJOWIEC" na wody podziemne.

Klimat

Obszar gminy Rejowiec położony jest w obrębie lubelsko-chełmskiej dzielnicy klimatycznej, zajmującej jej środkową część. Klimat kształtowany jest przez napływające znad Atlantyku masy powietrza polarno-morskiego oraz masy powietrza polarno-kontynentalnego napływające znad Eurazji. Ciśnienie atmosferyczne wynosi średnio 1015 - 1016 hPa - wpływa na rozmieszczenie kierunków wiatrów i ich prędkości. Średnie roczne prędkości wiatru osiągają tu od 2,6 m/s do 3,8 m/s. Zachmurzenie wynosi średnio 64%. W przebiegu rocznym zachmurzenia występują dwa okresy: zimowy o dużym zachmurzeniu - 75% i ciepły o zachmurzeniu znacznie mniejszym - 57%. Nasłonecznienie względne waha się od 35,4% do 38,1%. Wyraźną cechą klimatu tego obszaru są kontrasty termiczne między latem i zimą. Miesiącem najcieplejszym jest lipiec o średniej temperaturze do 18,5 st. C, najchłodniejszym zaś styczeń od -3,4 do 4,4 st. C. Średnia roczna temperatura powietrza wynosi 7,2 st. C. Średnie roczne sumy opadów atmosferycznych są dość niskie i utrzymują się w granicach 550-600 mm.

Zbiorowiska roślinne

Na terenie gminy Rejowiec dominujący jest krajobraz rolniczy, na który składa się mozaika gruntów ornych, śródpolnych zadrzewień, łąk i pastwisk oraz osiedli wiejskich; krajobrazy dolinne i leśne. W obrębie gminy nie zostały wyodrębnione tereny prawnie chronione, za wyjątkiem 25,0 ha obszaru należącego do Pawłowskiego Obszaru Chronionego Krajobrazu, położonego w rejonie miejscowości Aleksandrówka i Tomaszówka.

Występują tu też inne formy ochronne:
- pomniki przyrody - dąb
- użytki ekologiczne - obszar bagien w okolicach miejscowości Zawadówka,
- ostoja bociana czarnego w miejscowości Siedliszczki. Na uwagę zasługuje park przy pałacu Zaleskich w Rejowcu z zachowanym starodrzewem, pięknymi okazami lip i jesionów. Bardzo interesujące jest także uroczysko leśne koło miejscowości Rybie, gdzie zachowała się partia lasu ze starodrzewem.